Yukarıda kısaca özetlenen savaşın M.Ö. 322 yılında yapılmış olması, İsaura’nın daha Helenistik çağın başlangıcından güçlü ve zengin bir kent oldugunu açıkça göstermektedir. Bu tarihten sonra İsauria bölgesi yaklaşık 200 yıl, bazen bağımsız bazen de Helenistik krallıkların değişen hakimiyeti altında görülmektedir.
Romalılar M.Ö.133 yılında Bergama krallığına son verdikten sonra Anadolu da ilk Provincia (eyaletler) kurulmaya başlanmıştır. Bu Provincia’lardan biriside cilicia Provincia’dır. Fakat tüm yaşamlarını korsanlık üzerine kuran ve Toros daglarını üst olarak kullanan İsaurialılar, Roma ordusunu sürekli olarak huzursuz ediyorlardı. M.Ö.103 yılında Praetor M.Antonius İsauria ile savaşmak zorunda kaldı. Hemen ardından da M.Ö.102 yılında Cilicia Provincia’sını kurdu.
M.Ö.92 yılında Cilicia Valisi Sula bölgede büyük bir başkı rejimi uygulamış ve halkı isyana teşvik etmiştir. M.Ö.80 yılında da Cornelius Dolabelle Validir. M.Ö.78-74 yılları arasında Cilicia Valisi olan Puplius Servilius Vatia, Akdeniz sahillerini aşarak İsauria Bölgesi üzerine yürümüştür.
P.Servilius Vatia önce dogu Lycia’daki Zenicetes’in hakimiyetine son verdi. Zenicetes bir Cilicia göçmeni veya bir yerli kabile reisi idi. Kendisi Phaselis, Olympus ve Pamphilia’nın tamamına sahipti. P.Servilius Vatia buraları etkisiz kıldıktan sonra İsaurialıların üzerine yürüyerek İsauria Vetus ve İsauria Novayı aldı. Bu başarısından dolayı P.Servilius Vatiaya “galiplere verilen ünvan” anlamında ‘İSAURİCUS’ ünvanı verilmiştir.
P.Servilius İsauricus’un İsauria’ya yaptıgı seferde takip ettigi yol buğün kesinlik kazanmamıştır. Tüm Pamphilia dolaylarını etkisiz hale getirdikden sonra, Manavgat çayı (Melas)’nı oradan da Köprü Çay (Evrimodon) vadisini takip ederek. İsauria’ya girdiği düşünülmektedir.
M.Ö.1. yüzyılda İsaurialı korsanlar, Akdeniz sahillerinde büyük bir güç oluşturmuşlardır. Hatta Romaya karşı ayaklanan Spartacus Cilicia’lı korsanlarla ilişki kurmuş ve Roma zor anlar yaşamıştır.
Korsanlar İtalya’da Ostia limanını abluka altına almışlar ve oradaki gemileri yakmışlardır. Bu olay sonunda romanın deniz ticareti durmuş ve Romaya buğday gelmeyince de büyük bir kıtlık baş göstermiştir. Bu arda senato tarafından göreve getirilen Pompeius M.Ö.67 yılında Akdeniz’de büyük bir saldırıya geçmiş ve Cilicia’lı Korsanları da üç ay gibi kısa bir zamanda yenilgiye uğratmıştır.
M.Ö 56 yılında Lentulus, Cilicia Proconsul’u dur. Ondan sonra Appius Oladius Pulcher Proconsul olmuştur. M.Ö.51 yılında ise ünlü Romalı Hatip Cicero, Cilicia Proconsoludur. Cicero zamanında Cilicianın sınırları içinde Lycia, Pisidia, Pamphila ve Lycaonia giriyordu.
M.Ö.43 yılından sonra İsauria’yı Galatia Eyaleti sınırları içinde görmekteyiz. Bölgelerin sürekli olarak eyaletler arasında yer değiştirmesi, toprakların azaltılıp çoğaltılması Roma imparatorlugunun Anadolu uluslarına uynadıgı bir taktiktir. M.Ö.37 yılında Galatia Eyaletinin başında Amyntaş’ı görüyoruz. M.Ö.43-39 yılları arasında Konya’dan Olba’ya kadar olan Prensliğin başında Kraliçe Aba, ondan sonrada M.Antonius Polemon görülmektedir.
M.Ö.20 yılında İsauria’ya Archelaos hakimdir. M.Ö.29 yılında Amyntas İsauria üzerine bir sefer yapmıştır. Amyntas Romalılar adına anadoluda büyük bir ün kazanmıştır. Çünkü toroslar üzerinden Akdenize, Side ve Pamphilia’ya hakim olmak için Toros geçitlerini ellerinde bulunduran İsauria’ları ve Homanadeisleri etkisiz kılması gerekiyordu. Bunun içinde önce Laranda’yı sonrada Derbe’yi ve İsauria’yı yerle bir etmiştir. Hatta İsauria kentini yakıp yıktıkdan sonra bunun hemen yakınında kendisi için krali bir ikametgâh yaptırmak istemiştir. İnşaatına başlanmasına rağmen surlarını görememiştir. Çünkü İsauria dan Toroslara geçmiş ve Homonodların üzerine yürümüştür. Fakat çldürülen Homonodların reisinin karısının tuzağına düşürülerek Amyntas öldürülmüştür.
Homanadeisler, Sugla Gölünün kenarlarından torosların yüksek tepelerine kadar uzanan bölgelerde oturan küçük bir kabile idiler. Fakat bu vahşi kabile halkı da Romalılara huzur vermemiştir. İsaurialıların komşusu olan Homanadeislilerin üzerine M.Ö.6 yılında P.S.Quirinus bir sefer yapmıştır. Toros daglarının dar vadilerinde Homanadları sıkıştırmış ve tüm geçit yerlerini keserek üç ve dört yıl boyunca açlıg mahkum etmiştir. Sonunda teslim olmak zorunda kalan Homanadlar’dan 4000 kadar esiri, Tıpkı Korsan savaşlarında oldugu gibi nufusu az olan bölgelere Romalılar tarafından sürülmüşlerdir.
Actium savaşından(M.Ö.31) ve Amyntas’ın ölümünden sonra Octavianus Anadolu’da yeni düzenlemeler yapmış ve M.Ö.25 yılında Galatia Provinciasını kurmuştur. İsauria’yı bu tarihde Galatia Provincia’sında görüyoruz.
Coloni kurma teşkilatını genişleten Roma, Antiocheia, Lystra ve Parlais Colonilerinin kuruluşlarını tamamlamış ve vatandaşalrını’da Romalılaştırmıştır. Colonilerin kurulma nedenlerinden biride gidilemeyen yerlere ulaşabilmek içindi. İşte İsauria’yada yollar bu tarihde yapılmaya başlanmıştır. Homandlar savaşıda bu yolların yapımından sonra olmuştur.
Bu tarihde sonra eyaletlerde sürekli olarak degişiklikler yapılarak İsauria bölgesi bazen Galatia, bazen Cilicia, bazen da Pamphilia ve Lycaonia hatta Pisidia sınırları içinde yer almıştır.
Hiristiyanlık ortaya çıkmaya başladıgı dönemde İsauria sakindir. M.S.117–138 yılları arasında Roma imparatoru olan Hadrianus zamanında Anadolu da barış hüküm sürer. Bu barışın Anadolu’daki antik kentlerde Hadrianus şerefine Zafer Tak’ları dikilir. İsauria da ki Hadrianus Tak’ı da bunların biridir. Ancak dikilen Tak’ların çoğu Hadrianus’un gezdiği antik kentlere dikilmiştir. Bu Hadrianus’un İsauria’ya geldigi anlamınada gelebilir.
M.S.138-161 yılları arasında İsauria’yı tekrar Cilicia sınırları içinde görmekteyiz. Bu tarihlerde Eyaletin başında Antianus Pius vardır.
Roma İmparatorlugu 3,yüzyılın ortalarından itibaren sarsılmaya başlamış ve İsaurialılar yine sahneye çıkmıştır. İsaurialı bir eşkıya şefi olan Lydius, Pisida’ya ve Pamphilia’ya saldırarak Kremna’yı kuşatmış ve oraya yerleşmiştir. Fakat başka bir İsaurialılı tarafından öldürülmüştür.
Bir türlü amacına ulaşamayan Roma İmparatorlugu Eyaletlerde tekrar sistem degişikligine giderek Anadoluyu 12Dioces “Bölge” ‘ye ayırmıştır. M.S.306-337 yıllarında Pamphilia’nın dogusundaki şehirler Pisidia ile İsauria arasında paylaştırılmıştır. M.S.392-395 yılları arasında Theodosius zamanında düzenleme yapılarak Lycaonia, Pisidia ve İsauria’nın sınırları Suğla gölünün güneyinde birlşetirilmiştir.
M.S.395 yılında roma imparatorlugu ikiye ayrılmış ve İsauria bölgesi de Dogu Roma yani Bizansın sınırları içinde kalmıştır. Bu tarihden sonra isaurialılar. Büyük güç kazanacaklar ve Bizans tahtına göz dikeceklerdir.
Nitekim aslen İsauria’lı olan Treskalisseus veya diğer adıyla Torasikodia(Sonrada Zenon adını almıştır.) M.S.474–491 yılları arasında Bizans imparatorlugunu ele geçirerek Bizansı yönetir.
İmparator Zenon her merkezi bir piskopos fikrinden hariketle sorunları çözmüş ve her merkezi bir Piskopos atamıştır. Ancak bir kanun çıkararak İsauria ile Leontopolis’i (Bozkır) bu uygulamanın dışında tutulmuştur. Bu iki kenti tek Piskoposa bağlamıştır. İmparator Zenon’un çıkardıgı kanun “….Tüm etiam Leontopolis İsauriae subest episcope İsauropolitano” dur. Bu kanunun Türkçesi “İsauriadaki Leontopolis Şehri de İsauriapolis şehrinin Piskoposuna tabidir.” İmparator Zenonun bu kanunu ne için çıkardıgı belli degildir.
Zenon zamanında İsauria’da büyük bir gelişme olur. Bazı yeni şehirler kurulur. Çünkü antik kaynaklarda Decapolis olarak geçen şehirlerin bir kısmı Hıristiyanlık dönemine, yani Zenon dönemine ait olması icab eder. İsauria’daki Decapolis şu şehirlerden oluşmaktadır; Germanicopolis, Diocaesaria, Dometiopolis, Neapolis, Lauzados, Zenonpolis, Eironopolis, Titipolis, Cladiopolis, ve Dalisandos’tur. İmparator Zenon tahtan indirlince Papyron’a kaçmıştır. Hazinesinide buraya taşımıştır.
M.S.717-741 yılları arasında yine İsaurialı 3.Leon Bizans imparatorudur. Tarihe İsorya Hanedanlıgı olarak olarak geçen ve M.S. 717-867 yılları arasında devreyi kapsayan dönemde Bizans İmparatorluğunu yönetenlerin pek çoğu İsaurialı komutanlardır. Bu devrede bilhassa 3.Leonun başa geçtigi dönemde, Bizans Hiristiyanlık dünyası zor anlar yaşamıştır. Çünkü Leon ne kadar İkona ve Tasvir varsa kırdırmıştır. Bu hariketi Hıristiyanlık dünyasınca hoş karşılanmamış ve kanlı mücadeleler olmuştur. Fakat İsauria’dan getirdigi askerlerle bu olayları bastırmasını bilmiştir. Tarihe “İconoclast” İmparatorlar olarak geçeceklerdir.
Artık Araplarda anadolu’ya akınlar yapmaya başlamışlardır. Bizans imparatorlugu taht kavgalarıyla ugraşmaktadır. Nihayet Selçukluların Anadoluya ayak basmaları ve Konyayı başkent yapmaları ile de İsauria bölegesi Türklerin eline geçer. Fakat Mogulların Anadolu’ya yaptıgı akınlar ve Karamanoğulları devrinde yapılan iç mücadelelerde bile Toros daglarından ücretli asker toplandıgı belirtilmektedir.
Kaynak: Üni. Tez Araştırması, Derleme Yakup Çetin ve Hüseyin Dumru
Gelişmelerden zamanında haberdar olmak istiyor musunuz? Google News’te Bozkır Haber'e abone olun.
