Empati karşısındakinin yerine kendini koyabilmektir. Bir de Sempati var ki bu da; karşısındaki kimseye iyimser bakabilme, ilgi duyma, meyletme dir. Bunların zıttı olan anti-pati ise, karşısındakine nefrete yakın duyguların ya da ön yargıların olması sevginin olmamasıdır.
Bizim kültürde bu kendin olmaktır aslında. Kendini bilirsen başkalarını da bilirsin. Bu nedenle Yunus emre demiş ki: İlim ilim bilmektir-İlim kendin bilmektir-Sen kendini bilmezsen bu nice okumaktır şeklindeki ifadenin temelinde de bu vardır. Empati yapabilmek için öncelikle kendimizi bilmeliyiz ki başkasını da bilelelim. Bunun için insan belli bir seviye gelmesi gerekir. Bir de insanda; insanlık duygusu olması gerekli tabi. O nedenle bizim sözlerimizde bununla ilgili pek çok atasözü veya fıkra bulunur. Nasrettin Hocanın bana damdan düşeni getirin derken ki fıkra ile eşeği nasıl bulduğuna dair olanı bunlara işaret etmektedir. Hani Meşhur fıkra: Hoca eşeğini kaybetmiş bir türlü bulamıyor. Derken hafif saf olan birisi ben onu kolayca bulurum der hemen biraz sonra eşeği bulur getirir. Herkesin günlerce aradığı eşeği kolayca bulmasını anlayamazlar ve ona sorarlar: Nasıl oldu da buldun diye? Cevap ise gayet basit eşek olsaydım nereye giderdim diye sorunca hemen buldum köyün aşağısında diye cevap verir.
Günümüzün en büyük sıkıntılarından birisi maalesef empati kurulmayışındandır. Kötülüklerin fazla olmasında ve iyiliklerin az olmasında da bu etkilidir. Kimse kimseye tahammül göstermiyor. Her şey kendisi için yaratılmış gibi davranıyor. Arabadaysa herkes kendine yol vermeli önünden çekilmeli. Bisiklete binince arabalar onu sıkıştırmamalı, yaya olarak gidiyorsa yağmur suyu birikintilerinde ıslatılmamalı diye düşünüyor. Aynı adam arabaya binince, önde su birikintilerinden bir başkasını ıslatmamak için yavaş gitse hemen kornayı basar. Her şey ben, her şey benim için yaratılmış düşüncesi giderek artıyor. Bencilliğin artması duygudaşlık duygusunu tamamen bitirmiş durumda. Bundan inançlı insanların da çok etkilenmiş olması çok üzücü tabi. En kısa sürede derslere empati kuracak uygulamalı programlar yerleştirilmeli belki de. Bu duyguyu taşımayanlar her şeyi yapabilir. Kaybedecek bir şeyi olmayandan korkmak gerekir.
Empati konusunda dinimiz çok hassastır. Peygamberimiz bunu hayatının çoğu safhasında uygulamıştır. En bilineni ise şöyledir.; “Sizden biriniz kendisi için istediğini başkaları için de istemedikçe gerçek manada iman etmiş olamaz.” Tarihten bir örnek vermek gerekirse; Ömer bin Abdülaziz halife olunca, Muhammed bin Ka’b’a birisini gönderip çağırttı ve “Bana tavsiyede bulunun, yol gösterin” dedi. Muhammed bin Ka’b, şöyle tavsiyelerde bulundu: “Kendin için istediğini insanlar için de iste. Kendin için istemediğini, iyi görmediğin şeyi, onlar için de isteme.
Bir de şu sözlere kulak verelim:
Ey oğul!
Kendini başkaları için ölçü kabul et. Diğer insanları tıpkı kendin gibi tut.
Kendi nefsin için istediğin şeyi başkaları için de iste.
Kendi nefsin için sevmediğin şeyi başkaları için de sevme.
Kendine iyilik yapılmasını istediğin gibi başkalarına da iyilik et.
Başkalarında kötü gördüğün şeyi kendin için de kötü gör.
Başkalarına yaptığın şey kadar sana da yapılırsa ona razı ol. Yaptığından fazlasını isteme.
Sana söylenmesini istemediğin şeyi sen de diğerlerine söyleme.
Başkalarının seni nasıl görmesini istiyorsan, sen de başkalarını öyle gör.
Bizim kültürde bu kendin olmaktır aslında. Kendini bilirsen başkalarını da bilirsin. Bu nedenle Yunus emre demiş ki: İlim ilim bilmektir-İlim kendin bilmektir-Sen kendini bilmezsen bu nice okumaktır şeklindeki ifadenin temelinde de bu vardır. Empati yapabilmek için öncelikle kendimizi bilmeliyiz ki başkasını da bilelelim. Bunun için insan belli bir seviye gelmesi gerekir. Bir de insanda; insanlık duygusu olması gerekli tabi. O nedenle bizim sözlerimizde bununla ilgili pek çok atasözü veya fıkra bulunur. Nasrettin Hocanın bana damdan düşeni getirin derken ki fıkra ile eşeği nasıl bulduğuna dair olanı bunlara işaret etmektedir. Hani Meşhur fıkra: Hoca eşeğini kaybetmiş bir türlü bulamıyor. Derken hafif saf olan birisi ben onu kolayca bulurum der hemen biraz sonra eşeği bulur getirir. Herkesin günlerce aradığı eşeği kolayca bulmasını anlayamazlar ve ona sorarlar: Nasıl oldu da buldun diye? Cevap ise gayet basit eşek olsaydım nereye giderdim diye sorunca hemen buldum köyün aşağısında diye cevap verir.
Günümüzün en büyük sıkıntılarından birisi maalesef empati kurulmayışındandır. Kötülüklerin fazla olmasında ve iyiliklerin az olmasında da bu etkilidir. Kimse kimseye tahammül göstermiyor. Her şey kendisi için yaratılmış gibi davranıyor. Arabadaysa herkes kendine yol vermeli önünden çekilmeli. Bisiklete binince arabalar onu sıkıştırmamalı, yaya olarak gidiyorsa yağmur suyu birikintilerinde ıslatılmamalı diye düşünüyor. Aynı adam arabaya binince, önde su birikintilerinden bir başkasını ıslatmamak için yavaş gitse hemen kornayı basar. Her şey ben, her şey benim için yaratılmış düşüncesi giderek artıyor. Bencilliğin artması duygudaşlık duygusunu tamamen bitirmiş durumda. Bundan inançlı insanların da çok etkilenmiş olması çok üzücü tabi. En kısa sürede derslere empati kuracak uygulamalı programlar yerleştirilmeli belki de. Bu duyguyu taşımayanlar her şeyi yapabilir. Kaybedecek bir şeyi olmayandan korkmak gerekir.
Empati konusunda dinimiz çok hassastır. Peygamberimiz bunu hayatının çoğu safhasında uygulamıştır. En bilineni ise şöyledir.; “Sizden biriniz kendisi için istediğini başkaları için de istemedikçe gerçek manada iman etmiş olamaz.” Tarihten bir örnek vermek gerekirse; Ömer bin Abdülaziz halife olunca, Muhammed bin Ka’b’a birisini gönderip çağırttı ve “Bana tavsiyede bulunun, yol gösterin” dedi. Muhammed bin Ka’b, şöyle tavsiyelerde bulundu: “Kendin için istediğini insanlar için de iste. Kendin için istemediğini, iyi görmediğin şeyi, onlar için de isteme.
Bir de şu sözlere kulak verelim:
Ey oğul!
Kendini başkaları için ölçü kabul et. Diğer insanları tıpkı kendin gibi tut.
Kendi nefsin için istediğin şeyi başkaları için de iste.
Kendi nefsin için sevmediğin şeyi başkaları için de sevme.
Kendine iyilik yapılmasını istediğin gibi başkalarına da iyilik et.
Başkalarında kötü gördüğün şeyi kendin için de kötü gör.
Başkalarına yaptığın şey kadar sana da yapılırsa ona razı ol. Yaptığından fazlasını isteme.
Sana söylenmesini istemediğin şeyi sen de diğerlerine söyleme.
Başkalarının seni nasıl görmesini istiyorsan, sen de başkalarını öyle gör.
Gelişmelerden zamanında haberdar olmak istiyor musunuz? Google News’te Bozkır Haber'e abone olun.
