Kuranı Kerimde, önemle boş sözlerden yüz çevirmemiz, emanetleri ehline vermemiz, verilen sözleri yerine getirmemiz, kul hakkını korumamız ve şahitliği doğru yapmamız emrediliyor. Nur suresinde ” Suçsuz kadınlara iftira atıp dört şahit getiremeyenlere seksen değnek vurun emri” bulunur. Aynı surenin 27.ayetinde ”Ey iman edenler kendinizden başkasının evlerine girerken ev sahibine seslenmeden, selam vermeden girmeyiniz, düşünürseniz bu sizin için hayırlıdır. Ayrıca kendi evimize bile girerken, ister içinde insan olsun veya olmasın selam verilmemiz emredilmektedir. “ 28.ayette ”Girmek istediğiniz evde kimse yoksa size izin vermezlerse, geri dönün denilirse, geri dönün. Bu sizin için daha ahlaki bir davranıştır.”buyrulmuştur. Aynı evde oturan çocuklar, ebeveynlerinin odasına girenken ayete göre “Sabah namazı ve öğle namazı ve yatsı namazı vakitlerinde izin almadan girilmesi yasaklanmaktadır. “Çünkü bu vakitler özellikle dinlenme vakitleri, özel vakitler olarak bildirilir.
Özellikle toplumsal davranışlarda İslami ahlaka ve toplumsal edeplere uymayan alışkanlıklarımız; sevmediğimiz insanlara lakap takmak ve onları küçük düşürmek için alaya almak gibi söz ve hareketlerdir. 11. ayette” Birbirinizi kadın olsun, erkek olsun alaya almayın, olur ki alaya aldıklarınız alaya alan sizlerden daha hayırlı olabilir. Bir birinize de lakap takmayın doğruluktan sonra fasıklığa evirilmek ve dönmek ne kötü sıfattır” buyrulmuştur. Yani imana erdikten sonra geçmişin yanlışlıklarına dönmenin kötü olduğu hatırlatılır. Peygamber “Yemek yiyen bir çocuğun her taraftan yediğini görünce, önünden yemesi için uyarmıştır.” Bizler çocukların yaptıkları hataları daha sonra öğrenir nedeniyle uyarı yapmıyoruz. Hâlbuki yerindelik eğitimde günümüzde de önemlidir. Büyüyünce öğrenir sözü, peygamber öğretisine uymamaktadır. Bu anlatmaya gayret ettiğimiz davranışlar kul hakkına girdiği için özen gösterilmelidir.
Bizden önce yaşayan ecdadımız, insanlar topluma nasıl davranılacağı, canlılara karşı merhametli olmayı hatta giydiği elbiseleri çıkarırken ve giyerken bile bu çamaşırlara nasıl naif davranılması ilgili eserler yazmışlar. Çünkü din ve emirleri medeniliğin simgesi. İnsanlar dinle birlikte bedevilikten çıkarak medeni olmuşlardır. Medenilik ancak insanların davranışlarıyla belli olur. Bu nedenle insanlar giyimleriyle karşılanır, davranışlarıyla uğurlanırlar, denmiştir.Fahrettin Razı ”Allah Kâbe’yi putlarla dolduranları değil de, Kâbe’yi yıkmaya gelenleri cezalandırdığını açıklarken “ Kâbe’yi putlarla doldurmak, Allah’ın hakkını ihlal etmektir. Kâbe’yi yıkmak ise, tıpkı yol kesmek gibi, kulun hakkının ihlal etmektir. Bu sebepten Allah, müşrikleri cezalandırmamış, Hıristiyan dinine mensup Kâbe’ye yıkmaya gelen Yemen valisi Ebrehe ve ordusunu cezalandırmıştır. Fahrettin Razı” Marifetullah'tan söz ederken de yaşadığımız dünyayı, cenneti hazıra olarak kabul etmiştir. Zira cennet senin aklına ve arzuna uygun olana nail olmandır. Şuursuz taklitçilik, Adamın boynuna geçmiş bir yular gibidir. Onu insan olmaktan çıkarır. İnsani özelliklerini kaybettirir, demiştir. Bu nedenle âlimlerimiz taklidi imanın sahih olmayabileceğini kabul etmişlerdir.
Bir toplantıda sahabenin birisi peygamberimize “Anasının yaşlı olduğunu söyleyip her işini kendisinin yaptığını, izin alıp almayacağını sorunca, efendimiz ona ” Anneni çıplak halde görmen, kendisini hoşlanmayacağı halde görmek ister misin?” diyerek kendimizden başkasının odasına girerken, illaki haber vermemizin bir dini emir, insani davranış olduğu vurgusu yapılmıştır. Dinimiz, toplum önderleri ve peygamberlerle konuşurken onların sesinden daha fazla ses çıkaranları yanlış bulmuştur. Ayette” isteklerini, Allah’ın ve peygamberin seslerinin önüne geçirenlerin yaptıkları amellerinin boşa gideceği” bildirilmiştir. Hücurat 4. ayette“Peygamberi evinin dışından bağırarak çağıranların akılsızlar olduğu” bildirilir. İnsanlar dışarıdan yüksek sesle çağırı yapanlar Kurana göre, bu insanların eksik akıllı oldukları bildirilmiştir. Aynı sürenin 6. ayette” Toplumun huzurunu bozmak için yalan haberi yayanların ve araştırma yapmadan bu habere kananların” pişman olacağı bilgisi verilmekte 7. ayette” Allah size güzeli ve doğruyu güzel gösterip sevdirdi. Aksi takdirde bozgunculuk yapanlar çoğunlukla zalimlerle birlikte oldukları bildirilir. O zaman dünya yaşanmaz olur, cehenneme dönerdi.” 8. ayette” iki grup yalan haberden dolayı ağız dalaşına girerse, aralarını bularak sükûneti sağlayın. Bozgunculuğa devam edene hattını bildirip sükûneti sağlayın. Fakat adaletten ayrılmayın” buyrulmuştur. Adabı Muaşeret, günlük yaşamdaki ilişkilerin bazı kuralları ifade eder. Kurallara uyulmaması kul hakkına girer. Atalarımız okullar, tekke ve zaviyeler ve esnaf derneklerinde bunun eğitimini vermişlerdir. Mekânlarına ”Edep Yahu” levhalarını asmışlardır. Hoşgörünün ve medeniyetin olmadığı mekânlarda nasıl müspet etkileşim olacaktır?
Gelişmelerden zamanında haberdar olmak istiyor musunuz? Google News’te Bozkır Haber'e abone olun.
