.jpg)
Allah Rasûlü'nün kendisine kardeşim diye hitap ettiği ve aynı zamanda amcası Ebû Tâlib'in oğlu Cafer, ,Mûte Savaşı'nda şehit düşmüştü. Geride birçok yetim bırakmıştı. Allah Rasûlü, ailesinin içlerindeki üzüntünün gözyaşlarıyla akması ve rahatlamaları için üç gün yas tutmalarına izin verdi. Üç gün sonra "Artık bugünden sonra ağlamak yok. Getirin bakayım bana kardeşlerimin çocuklarını" buyurdu. Bu durumu Cafer'in oğlu Abdullah şöyle anlatmaktadır: "Biz, Allah Rasûlü'nün karşısına dizildik, sanki kuş yavruları gibiydik. Allah Rasûlü bir berber çağırdı ve sanki bayrama hazırlar gibi bizleri hazırladı." (Ebû Dâvûd, Teraccel, 13).
Allah Rasûlü, bir gün etrafındaki ashabına, işaret parmağıyla ortaparmağını bir araya getirerek "Ben ve yetime kol kanat geren kimse cennette şöyle yan yana olacağız" buyurdu. (Buhârî, Talâk, 25). Yetim kalan çocuklarına kol kanat geren, çocuklarını kendisine tercih edip de evlenmeyen kadın hakkında da Allah Rasûlü şöyle buyurdu: "Kocasından dul kalıp da yetim çocukları için (onlar ev bark sahibi olup kendisinden) ayrılıncaya kadar yâhutta (onlar) ölünceye kadar, kendini (kocaya varmaktan) alıkoyan (ve bu hususta karşılaştığı sıkıntılar sebebiyle) yanakları kararan kadınla ben kıyamet gününde (birbirimize yakınlıkta işaret ve orta parmağını bir araya getirerek) şu ikisi gibiyiz." (Ebû Dâvûd, Edeb, 120, 121).
Yetimlerin Haklarını Kim Koruyacak?
Toplumdaki ihtiyaç sahiplerini bir sıraya koymak gerekirse yetimler önceliklidir. Çünkü yetimlerin ihtiyacı hem maddi hem de sevgi gibi manevi olabilir. Hz. Fatıma yanında iki hanımla gelerek savaş esirlerinden kendilerine ev işlerinde yardım edecek kadınlar tahsis edilmesini istediklerinde Allah Rasûlü "Bedir'in yetimleri sizden daha önceliklidir" (Ebû Dâvûd, Haraç, 19-20) diyerek toplumda yetimler konusunun öncelikli olması gerektiğini belirtmiş olmaktadır.
İslam, yetimlerin haklarının korunması için gerekli tedbirleri almış ve bunların devlet garantisinde olduğunu belirtmiştir: "Eğer Allah'a ve hak ile bâtılın ayrıldığı gün, iki ordunun birbiri ile karşılaştığı gün (Bedir Savaşı'nda) kulumuza indirdiğimize inanmışsanız, bilin ki, ganimet olarak aldığınız herhangi bir şeyin beşte biri Allah'a, Rasûlüne, onun akrabalarına yetimlere, yoksullara ve yolcuya aittir…"(Enfâl, 8/41). "Allah'ın, (fethedilen) ülkeler halkından Peygamberine verdiği ganimetler, Allah, Peygamber, yakınları, yetimler, yoksullar ve yolda kalmışlar içindir…" (Haşr, 59/7).
Yetimlerin daha iyi korunması için devletin yetişemediği durumlarda veya da onlara bir aile ortamının yaşatılması konusunda Müslümanlardan zaman zaman yardım istenmiş ve bunun büyük ecirler getiren bir amel olduğu belirtilmiştir. Yetimler konusu başta olmak üzere Hz. Peygamber'e zaman zaman sorular gelmiş ve Allah Teâlâ da soru soran Müminlere şöyle cevap vermiştir: "Sana (Allah yolunda) ne harcayacaklarını soruyorlar. De ki: Maldan harcadığınız şey, ebeveyn, yakınlar, yetimler, fakirler ve yolcular için olmalıdır. Şüphesiz Allah yapacağınız her hayrı bilir." (Bakara, 2/215). Yetimlere güzel muamele yapanlar övülmüş ve böyle davrananların iyi kullar (İnsan, 76/5) olduğu belirtilerek haklarında şöyle buyrulmuştur: "Onlar, kendi canları çekmesine rağmen yemeği yoksula, yetime ve esire yedirirler." (İnsan, 76/8). Allah Rasûlü de "Kendisine veya başkasına ait herhangi bir yetimi görüp gözetmeyi üstlenen kimse ile ben, işte şöyleyiz" diyerek şehadet parmağıyla orta parmağını işaret etmiştir. (Müslim, Zühd ve Rekâik, 42).
Yetimleri Bakım Gözetmenin Şekilleri
Yetimleri bakıp gözetmek farklı şekillerde olabilir. Bunlardan birincisi maddi ihtiyaçlarını karşılamaktır. Bu daha çok devletin görevi veya da devletin ulaşamadığı ortamlarda Müslümanlara düşen bir görev gibi durmaktadır. Bununla ilgili Allah Rasûlü şöyle buyurmaktadır: "Bir kimse, Müslümanların arasında bulunan bir yetimi alarak yedirip içirmek üzere evine götürürse, affedilmeyecek bir suç işlemediği takdirde, Allah Teâlâ onu mutlaka cennete koyar." (Tirmizî, Birr, 14/1917). Başka bir rivayette de Rasûlüllah üç yetim yavrunun ihtiyaçlarını karşılayan kişinin, gecelerini ibadet, gündüzlerini oruçla geçiren ve her şeyini feda ederek gece-gündüz Allah yolunda koşan kişi gibi sevap kazanacağını beyan etmiştir. (İbn Mâce, Edeb, 6).
Diğeri ise Müslümanların, yetimlere, aile sıcaklığı hissetmeleri için şefkat ve korucu nazarıyla kol kanat germeleri şeklinde olur: "Bir kimse sırf Allah rızâsı için bir yetimin başını okşarsa elinin dokunduğu her saç teline karşılık ona sevap yazılır…"(Ahmed b. Hanbel, 5:250). Yine bir başka rivayette de kalbinin katılığında bahseden bir sahabiye Allah Rasûlü, yetimlerin başlarını okşamasını ve fakirleri doyurmasını (Ahmed b. Hanbel, 2: 387) tavsiye etmiştir.
Buna karşın yetime kötü davranan kişiler şiddetli bir şekilde kınanmış ve azarlanmışlardır. "Hayır! Doğrusu siz yetime ikram etmiyorsunuz" (Fecr, 89/17). "Dini yalanlayanı gördün mü? İşte o, yetimi itip kakar. Yoksulu doyurmaya teşvik etmez." (Mâûn, 107/1-3). "Müslümanlar içinde en hayırlı ev; içinde yetime iyi muâmele edilen evdir. Müslümanlar içinde en kötü ev de yetime kötü muâmele edilen evdir." (İbn Mâce, Edeb, 6).
Yetimler, Gerekirse Ergenlik Yaşına Ulaştıklarında da Korunup Gözetilmeli
Allah Rasûlü'nün "Ergenlik çağına geldikten sonra yetimlik yoktur" (Ebû Dâvûd, Vesayâ, 9) demiş olsa da bu ifade yetimliğin ne zaman biteceğinin geneli itibariyle ortalamasını yansıtmaktadır. Çünkü bazı çocuklar vardır ergenlik yaşına girdiği andan itibaren hayatını tek başına devam ettirebilecek durumdadır. Bunlar için ergenlik yaşına girdiği anda yetimlik biter. Fakat bazı çocuklar için böyle olmayabilir. Abdullah b. Abbâs'a "Yetimlik ne zaman biter" diye sorduklarında "Ömrüme yemin ederim ki, adam vardır, sakalı çıkarda hâlâ kendi hakkını almaktan âciz, kendi namına bir şey vermekten âcizdir. İşte kişi kendi hakkını alacağında başkalarının alışverişi gibi doğru ve yeterli davranabiliyorsa, artık o zaman yetimlik durumu sona ermiş demektir" diye cevap vermiştir. (Müslim, Cihad ve Siyer, 137).
Kur'an'da da evlilik yaşına gelmiş yetimlerin durumunun gözlemlenmesi istenmektedir: "Yetimleri deneyin. Evlenme çağına (buluğa) erdiklerinde, eğer reşit olduklarını görürseniz, mallarını kendilerine verin. Büyüyecekler (ve mallarını geri alacaklar) diye israf ederek ve aceleye getirerek mallarını yemeyin. (Velilerden) kim zengin ise (yetim malından yemeğe) tenezzül etmesin. Kim de fakir ise aklın ve dinin gereklerine uygun bir biçimde (hizmetinin karşılığı kadar) yesin. Mallarını kendilerine geri verdiğiniz zaman da yanlarında şahit bulundurun. Hesap görücü olarak Allah yeter. (Nisa, 4/ 6).
Sonuç olarak, yetimler devlet ve toplum için bir emanettir. Bu emanete en iyi şekilde sahip çıkmak gerekmektedir. Çünkü Allah Rasûlü'nün ifadesiyle "Allah bu ümmete, aralarındaki zayıfların duası, ibadeti ve ihlâsı sebebiyle yardım etmektedir." (Nesâî, Cihâd, 43).
Selam ve dua ile…
Yrd. Doç. Dr. Mustafa KARABACAK
Gelişmelerden zamanında haberdar olmak istiyor musunuz? Google News’te Bozkır Haber'e abone olun.
